Emmy en Rudy CortissosHet Joodse gezin Cortissos woont in de Diezestraat in Amsterdam. Louis (Lou) en zijn vrouw Emmy, geboren Dreesde, krijgen op 20 januari 1939 een zoon. Ze noemen hem Salomon (Salo).

Emmy duikt waarschijnlijk al in de zomer van ’41 onder, ergens buiten Amsterdam. In september ’41 schrijft ze aan haar man: “Ik vond het fijn jullie gisteravond even per telefoon te spreken en verlang ook echt naar morgen dat jullie bij mij zijn.” Ook kondigt ze aan binnenkort naar Amsterdam te komen. De brief bevat een cryptische passage, die mogelijk op  plannen slaat om Salo te laten onderduiken: “Heb je al iets van dat andere gehoord…”

Emmy Cortissos 8-9-41-001

Eind 1941 wordt Salo naar het eerste van een reeks onderduikadressen gebracht, bij zijn oom David die gemengd gehuwd is. Al snel gaat hij naar een ander adres, naar de familie Poort. Zijn ‘onderduikvader’ heeft als Verwalter de leiding over de zaak van zijn grootvader. Veiligheidshalve wordt hij nu Rudie genoemd, Rudie Poort. Het helpt ook dat hij blond is. (Na de oorlog neemt hij officieel de naam Rudie aan.)

Vervolgens wordt hij opgenomen in het gezin van de zus van het dienstmeisje, dat voor de oorlog bij zijn ouders werkte, de familie Sakes in de Tolstraat. Hij gaat in de buurt naar (een uiteraard niet-Joodse) school en af en toe bezoekt hij zijn grootouders van vaderszijde, die ondergedoken zitten in de tamelijk nabij gelegen Saffierstraat. Op hetzelfde adres heeft ook zijn moeder korte tijd ondergedoken gezeten.

CortissosVaderRudieDiezestraat1940

In het voorjaar van 1943 zit Emmy op een onbekend adres in Amsterdam ondergedoken. Ze wordt op een tramhalte opgepakt. Mogelijk was ze vanwege een astma-aanval naar buiten gegaan.

Emmy Cortissos HS

Kaart vanuit de Hollandsche Schouwburg van Emmy Cortissos.

Op 11 mei wordt ze vanuit de Hollandsche Schouwburg naar Westerbork gebracht.

Emmy Cortissos 17Mei1943-002

Emmy Cortissos 17Mei1943-004

Brief van 17 mei 1943 uit Westerbork van Emmy aan Greet Knuyt, een vriendin van de familie.

Op 18 mei gaat Emmy op transport naar Sobibor, waar ze op 21 mei 1943 wordt vermoord. Ze werd 31 jaar.

Cortissos GevondenAssen180543

Door Emmy Cortissos uit de trein naar Sobibor gegooide brief aan haar zus Anny.

“Ik zit op het oogenblik in de wagon naar Polen (…) we zitten met een gezellig clubje bij elkaar en moeten allemaal flink zijn. (…)”

Begeleidend briefje van omwonenden van Westerbork die uit de treinen ‘naar het oosten’ gegooide brieven oprapen en doorsturen, ook de brief van Emmy Cortissos.

Cortissos DeVinders-001
DeVinders-002

Geachte Meneer en Mevr.
Hierbij stuur ik u deze briefen uit Assen. Mijn man stond bij de trein toen de juden menschen uit Westerbork werden vervoerd over Assen. In Assen stopte de trein en werden er brieven en kaarten uit de trein gegooid. Eén ieder wilde graag zijn post weghebben maar grootendeels werden daar de brieven opgepakt door onze …..! De brieven die mijn man vond zaten geen postzegels op. Dus nu hebben wij het duidelijkste adres gevonden van u daar alle brieven vuil waren.
Nu wilden wij graag dat u vooral die andere stumpers even dat berichtje wilde door geven daar dat allemaal in Amsterdam is. Wij hebben nog meer te verzenden dus doen wij veel voor onze jüden. Hopende dat ze spoedig weer terug zullen komen. Ze hebben allemaal moed en wij houden ook moed.
Verders de Hartelijke Groeten van een onbekende.
Op 20 juni 1943 wordt ook Emmy’s zuster Anny Polak-Dreesde opgepakt, waarschijnlijk samen met haar man. Ook zij gaat via de Hollandsche Schouwburg naar Westerbork en vervolgens Sobibor, waar ze op 2 juli 1943 wordt vermoord. Anny gooit een briefje uit de trein naar Westerbork.

Envelop van een door Emmy’s zuster Anny op 20 juni 1943 op weg van de Hollandsche Schouwburg naar Westerbork uit de trein gegooid briefje aan Greet Knuyt.
Cortissos EnvelopUitTrein voor
Cortissos EnvelopUittrein
uit de trein gegooid
dag schatten
tot ziens
 Emmy Cortissos 20Juni-001

Emmy Cortissos 20Juni-003

Zondagmorgen
20 juni
zitten in de trein

Lieve allen,
Zijn vanmorgen met een razia uit huis gehaald was niets meer aan te doen, zitten met 50 man in een beestenwagen op de grond op onze dekens probeeren zich goed te houden en flink te zijn
Lou ik feliciteer je met je verjaardag en hoop dat wij het volgend jaar de kracht mogen hebben het samen te vieren, geef alle bekenden de groeten voor ons
Vele groeten en kussen voor Greet en vele groeten van (onleesbaar)
en appart gegroet en gekust van ons beiden Anny en Maan

Rudie gaat in oktober of november 1944 naar zijn laatste onderduikadres, bij Greet Knuyt, al lang een vriendin van de familie. Ook zijn vader zit hier ondergedoken, in een lage ruimte tussen een vloer en een plafond, maar dat komt Rudie pas na een paar maanden te weten. Zijn vader verlaat dan af en toe zijn schuilplaats, onder andere om samen met Rudie naar een boer in Ouderkerk aan de Amstel te fietsen, waarschijnlijk om eten te bemachtigen. Als de hongerige Rudie Duitse soldaten ziet eten, zegt zijn vader dat hij maar een boterham moet gaan vragen. En die krijgt hij.

Rudie en zijn vader overleven de oorlog.

Rudie1945

Rudie (Salo) in 1945

Brieven en foto’s © privé-archief dhr. Rudie Cortissos, Amstelveen